Những nếp nhà dài ở buôn Êga

Trong ngôi nhà dài đã ngả màu thời gian với từng thớ gỗ đen bóng, bà H’Nốc Byă kể rằng ngôi nhà này có số tuổi lớn hơn tuổi 80 của bà rất nhiều. Từ khi lấy chồng bà đã theo chồng về sống trong ngôi nhà này. Đây là nơi chứa nhiều kỷ niệm với gia đình, với từng thành viên qua các thế hệ, từng góc nhà đều có những câu chuyện riêng của nó. Trước khi mất, mẹ chồng nói với bà, phải cố mà giữ nếp nhà, đừng bao giờ bán hay phá đi mà phải giữ gìn cho con cháu sau này. Nghe lời bố mẹ và luôn tâm niệm phải lưu giữ truyền thống của dân tộc mình, nên bây giờ dù gia đình đã đủ ăn, đủ mặc, 3 người con đã lớn, có điều kiện xây cho bà một ngôi nhà mới khang trang nhưng bà không ở, chỉ thỉnh thoảng ra chơi, còn lại vẫn sinh hoạt trong ngôi nhà cũ này.

Ngôi nhà có tuổi đời trên 100 năm của gia đình bà H’Ri Niê.

Vào những ngày lễ, ngày hội họp của gia đình và dòng họ, tất cả đều tập trung về đây. Nhìn thấy đàn con cháu nô đùa chơi quanh ngôi nhà dài, bà H’Nốc lại dâng lên những nỗi niềm khó tả. Sự cố gắng gìn giữ ngôi nhà dài của bố mẹ chồng, của bà đã được đền đáp, bà hy vọng những thế hệ sau của dòng họ, của buôn làng cũng sẽ giữ mãi nếp nhà dài như bà.

Tương tự như bà H’Nốc, bà H’Ri Niê cũng là chủ nhân của ngôi nhà dài nhiều năm tuổi tại buôn Êga. Dù thời gian đi qua, cuộc sống của người dân nơi đây đã có nhiều đổi thay, những ngôi nhà mới khang trang được mọc lên, những con đường được bê tông hóa rộng rãi, nhưng ngôi nhà dài xưa cũ vẫn được bảo tồn. Tuy vậy, với những người già, vẫn có một điều gì đó làm cho họ lo lắng, ưu tư.

Bà H’Ri cho hay: “Ngay từ nhỏ những vật dụng như chiêng, ché, nồi đồng, ghế kpan… rất quen thuộc với tôi và những người cùng trang lứa. Nó là vật dụng hằng ngày, mọi người ai cũng quý trọng. Thế nhưng, càng có tuổi, tôi lại càng thấy những vật dụng này ít đi, thay vào đó là những đồ hiện đại, tiện lợi. Nhưng thật tiếc khi dùng nó lại không đong đầy tình cảm. Ngày xưa đồ đạc dùng mấy chục năm, qua 2 - 3 thế hệ vẫn còn đó. Bây giờ chỉ dùng vài năm, có khi chưa hư cũng bỏ đi để thay đồ mới…”. Bà bỏ lửng câu nói với ánh nhìn xa xăm, nuối tiếc...

Bà H’Nốc Byă (bên trái) chia sẻ về ngôi nhà dài bà đã gắn bó.

Không chỉ lưu giữ được ngôi nhà dài với nhiều vật dụng truyền thống như bộ chiêng quý, nồi đồng, những người già như bà H’Ri, H’Nốc còn có thể hát những bài Ayray cổ, chơi nhạc cụ dân tộc… Thế nhưng các bà vẫn buồn vì con cháu bây giờ ít chịu học đánh chiêng, đánh trống, hay ngân nga những bài ca cổ. Bà H’Nốc lý giải, lúc đầu các cháu cũng tập chơi nhạc cụ dân tộc, nhưng lớn lên một chút lại đi làm, đi học hết không có thời gian mà tập luyện; rồi ngày nay có nhiều nhạc mới, những bài Ayray cổ có nhiều tiếng khó (tiếng Êđê cổ - PV) không dịch ra, không biết, không hiểu nên thôi luôn… Thế nên, còn giữ được ngày nào thì các bà sẽ vẫn giữ, chỉ mong con cháu cũng sẽ tiếp nối truyền thống, cố gắng giữ được những nếp nhà dài, các vật dụng cổ và bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc Êđê.

Mai Sao